Pòtoprens, jou samdi 4 mas 2023 a._ Enpuisans polis nasyonal la fas ak ensekirite k ap taye banda an Ayiti a, gen anpil konsekans sou byen ak sou lavi popilasyon Ayisyen an. Youn nan fenomèn ki vin ap pran nesans sou rezo sosyal yo se yon seri enfliyansè k ap eseye fè travay Direksyon Santral Polis Jidisyè (DCPJ) a, malgre yo pa genyen konpetans pou sa. Moun sa yo ki rele tèt yo “lanceurs d’alerte” ap fè yon travay ki pa san danje, menm si yo ta vle fè l nan ak tout bòn fwa yo.
Nan 2023, li pa nòmal pou se kèk moun ak mikwo k ap di kiyès ki bon moun ak kilès ki move je! Misyon sa ta sipoze repoze sou do Lapolis nasyonal, espesyalman DCPJ yo te kreye pou mennen ankèt sa yo. Epi menm la ankò nou tout konstate anpil erè anketè DCPJ yo konn fè nan sal non moun ki inosan san yo pa janm pran tan pou dedomaje viktim sa yo.
Depi plizyè ane nou la n ap suiv ajisman 2 moun ki konstui yon popilarite nan koze ensekirite k ap ravaje peyi a tankou yon kansè. Nou vle pale sou jounalis Thériel Théus k ap anime yon emisyon sou entènèt la ki rele «Ti Koze ak TT », epi enfliyansè John Colem Morvan k ap anime yon lòt emisyon ki rele « Ayitikòtouni ». Moun sa yo rive fè non yo gras ak pratik denonse aktivite bandi ak denonse konplo epi koripsyon kèk otorite ap fè nan administrasyon piblik la.
Se vre gen anpil gang ki toujou sekwe depi yo tande non mesye sa yo paske yo konnen sekrè yo ka pran lari. Sa se yon bon kote nan pratik sa, menm si travay la plen feblès epi chaje deriv.
Wi, nou bezwen moun ki pou kanpe kont bandi yo ak founisè yo, men sa ta sipoze fèt nan lòd ak disiplin.
Sou pretèks Ayiti nan sitiyasyon difisil, paske bandi anvayi peyi a, mesye sa yo ki rele tèt yo jounalis, pa respekte okenn règ nan metye a, yo choute sou moun yo vle, lè yo vle epi jan yo vle. Depi yon moun ta kont pratik sa yo, yo lage foto li sou paj yo epi yo di « Moun sa pa fouti bon moun, se sipòtè bandi ». Epi sa w tande a lame fanatik enfliyansè yo tonbe joure epi atake san kanpe. Si moun sa pa pran tèt li, nenpòt bagay ka rive li kòmkwa li se toutè oubyen zanmi bandi.
Premye danje ki gen nan pratik sa se libète lapawòl mesye sa yo vle atake, se tankou tout sa yo di se « Levanjil » nou ta sipoze vale san reflechi. Tout moun ki kont yo oubyen kont opinyon yo se « Move grenn ». Sa vin fè, gen anpil moun sou entènèt la ki vin pè pale, ki pè pran pozisyon pou enfliyansè yo pa klase yo pami (sipòtè) bandi. Sa vle di san nou pa konprann 2 mesye sa yo flanke yon baboukèt nan bouch nou. Men, sa pa mache pou tout moun.
Dezyèm gwo pwoblèm ki genyen ak jan 2 mesye sa yo k ap frape sou entènèt la se aspè « Manipilasyon » an. Akòz yo vin popilè anpil, pandan 2 dènye ane sa yo, yo manipile fanatik yo jan yo vle, yo bay enfòmasyon yo nan sans pa yo epi anpil fwa John Colem Morvan konn ap simaye move nouvèl sou entènèt la. N ap sonje dènye fo nouvèl li te lage san verifye se koze gouvènman kanada a pral voye dwonn nan zòn bandi yo pou te derasinen yo, se tankou kanadyen yo ta pral bonbade zòn bandi yo kontwole yo. Nou te demanti nouvèl sa britsoukou.
Depi enfliyansè yo lonje dwèt sou yon moun, fanatik yo tou atake moun sa ak tout fòs yo san yo pa reflechi. Anplis, Ayisyen se nasyon ki pa gen tolerans paske yo pa te janm aprann timoun yo depi yo piti pou yo aksepte lòt ki pa gen menm opinyon ak yo. Mesye sa yo ankouraje moun yo pou yo vin radikal, sa vle di « Si w pa wè bagay yo menm jan ak mwen konnen ou anfas mwen ». Nou paka ankouraje pratik entolerans sa a, li danje anpil pou nou, pou sante mantal nou epi pou pwogrè nou.
Jan mesye sa yo pale se tankou se yo menm sèlman k ap bay verite, tout lòt medya yo mare nan pye tab politisyen oubyen boujwa. Sa se twazyèm danje a ki son w menas pou laprès, menm si gen anpil medya vre k ap travay pou enterè ti klan pa yo.
Katriyèm menas la se travay lajistis mesye sa yo andikape. Se vre tout moun wè ak klè sistèm jistis Ayiti a pap fonksyone akòz jij kowonpi ak pwoblèm mwayen, men enfliyansè paka tounen jij sou entènèt la, li pa nòmal.
An n pran egzanp “Sexy L’artiste” bandi ak zam fenk sot touye nan zòn Nazon an. Nou te wè foto piblisis la ki poste nan baz gang 5 segonn lan, nou tande tout rimè yo men nou te prefere se DCPJ ki te arete l pandan l ap sòti nan baz bandi yo pou voye l devan lajistis, menm jan sa te fèt pou Prophète Berger ki t ap sòti nan baz gang Gran Ravin lan. Nou te sezi wè se jounalis Thériel Thélus ki te akize li epi tou jije l sou plas piblik. Si lapolis t ap mennen ankèt sou Sexy konnen ankèt la te tou kraze, tout moun ta pral di se sou baz akizasyon san prèv sa yo lapolis ta pral aji.
Morvan ak Thériel di yo jwenn bon jan detay sou lavi bandi yo gras ak moun k ap alète yo. Moun sa yo k ap founi enfliyansè sa yo enfòmasyon yo pote non Chinwa (patizan Morvan) epi Nèg mawon (patizan Thériel). Feblès ki gen nan demach sa a, se paske nou paka konfye ak 100% enfòmasyon ki sòti nan bouch moun nou pa menm konnen, siveyè oswa rapòtè a pa gen fòmasyon pou li trete epi fè pase mesaj yo, yo ka defòme verite a nan sans yo. Epi si yon lòt moun ta gen kont ak toutè sa yo, l ap tou pase pami lafoul. Se nan sans sa nou toujou di inosan ka peye pou koupab.
Dènye danje ki genyen nan pratik « Lage l nenpòt jan an », se aspè koripsyon an. Morvan toujou di li depanse lajan nan pòch li pou li jwenn enfòmasyon pou li ede peyi a. Gen enfòmasyon vant bèf mesye sa yo ap pataje se sèl bandi ki nan menm gang lan ki ka genyen yo. Sa vle di enfliyansè yo kolabore ak bandi pou yo jwenn kèk detay. Si yo ta bay bandi sa yon ti monnen pou yo pale, sa vle di yo nan alimante endistri a nan fason pa yo. Se menm jan nou toujou ap denonse lapolis nasyonal la ki gen abitid prete yon gwoup gang cha blende pou al goumen ak yon lòt gwoup gang ki pi opilan. N ap dakò nou paka itilize mal pou goumen kont mal.
Dènyèman nan jijman « Sexy L’artiste» la ki t ap fèt sou rezo sosyal yo, Morvan te pibliye yon odyo kote yon jèn fi ap rakonte l li te konn al fè krèy nan Vilaj Dedye ak yon pakèt lòt medam epi li toujou wè Sexy ak yon ansyen animatè ki rele Ed Laza. Enfliyansè a te di a klè se peye li te peye pou li te jwenn odyo sa. Nou pa di se manti, nou pa di se verite, men nan yon peyi ki gen grangou, pou yon ti monnen jèn fi sa te ka plede depale epi bay manti pou alimante sansasyon an. Se sa ki fè nou te vle se lapolis ak lajistis ki jere dosye Sexy a, pou li te pase devan jij nòmalman epi pran santans li si li koupab.
Nou menm nan Mag Haiti, nou ta renmen tout bagay fèt nan lòd, nou ta renmen tout moun k ap bay enfòmasyon suiv prensip yo pou yo pa anvlimen sitiyasyon an. Pa gen pyès moun ki ka akize nou nan konfyolo ak bandi. Dayè nou sonje akòz liy editoryal nou, bandi ak zam te manke touye redaktè an chèf nou jou ki te premye novanm 2019 la, depi lè sa l ap viv nan kanpe lwen.
Nou toujou ap ekri atik pou nou mande popilasyon an pou li kolabore ak lapolis epi lajistis pandan y ap pwoteje tèt yo pou bandi pa touye yo kòm toutè. Ane ki sot pase a, nou te konsantre nou pou nou frennen enfliyans chèf gang Izo genyen sou rezo sosyal yo. Nou te rive fè «Instagram» retire ti tchèk ble yo te ba li kòm silan ki se yon moun ki enpòtan nan sosyete a, aprè yo te vin retire paj la nèt ki te gen plis pase 70 000 moun k ap suiv li.
Enfliyansè ak jounalis gen limit yo sou entènèt la, yo paka jwe wòl lapolis ak lajistis, yo pa la pou yo jije kiyès ki bon grenn ak kiyès ki move grenn tou.
Yon enfliyansè paka kanpe an piblik pou li di lopital « Medecins Sans Frontières » ap sitire gang, mòd pawòl sa yo ka pouse moun ka suiv yo pou al fè vyolans sou pèsonèl la. Se vre bandi antre plizyè fwa nan lopital sa yo pou yo egzekite moun, men nou paka mande lapolis pou li aji menm jan an. Nou paka mande otorite yo pou yo aji menm jan ak fòs fè nwa yo.
Mezanmi pran tèt nou, menm si nou se oditè oswa fanatik nou pa dwe kite moun mennen nou tankou ti kabrit yo pral kòche. Reflechi ak bon sans nou lè yon enfliyansè oubyen yon medya ba nou yon enfòmasyon, paske sa ki di yo pa lejanvil. Jan lòt la konn di a: « Timoun li, granmoun konprann ».
Atik sa se pwopriyete prive ©️ Gwoup Medya MAGHAITI 2023
